Στιγμές Κρατικής “Φροντίδας” στους Καιρούς της Πανδημίας

Ο κορωνοϊός είναι το αίτιο για μία από τις πολλές πανδημίες που έχουν δώσει και θα δώσουν το παρόν, όσο υπάρχει ζωή στον πλανήτη Γη. Το παρόν, όμως, δίνουν και τα κράτη που καλούνται σήμερα να διαχειριστούνε αυτήν την “κρίση”. Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την ανάγκη διασφάλισης της υγείας των κοινοτήτων μας, που πρέπει και να υπερασπιστούμε, παρόλα αυτά επιτρέψτε μας να κρατήσουμε μικρό καλάθι για τις «αγνές» προθέσεις των κρατικών παραγόντων και να μιλήσουμε κυρίως για αυτές σε αυτό το κείμενο. Οι μέθοδοι διαχείρισης, τα πομπώδη διαγγέλματα, η διαρκής μιντιακή διελκυστίνδα για το ποιος θα επωμιστεί το βάρος των ευθυνών αλλά και τα αντιπαραθετικά γεγονότα μας βυθίζουν σε μια κατάσταση συγκεχυμένων πληροφοριών. Παράλληλα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα, ήδη φορτική, εργασιακή πραγματικότητα η οποία προοικονομεί ότι τα χειρότερα έπονται.

Αν υπάρχει κάτι που πρέπει να γίνει σαφές στους καιρούς της πανδημίας είναι ότι το κράτος προβάλλει, με κάθε μέσο, ότι έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο, είναι κυρίαρχο και πάντα έτοιμο να αντιμετωπίσει τα δεινά που περιμένουν τους πολίτες. Ο Πρωθυπουργός παίρνει την στάση του ηγέτη/πατέρα που είναι έτοιμος να σηκώσει στις πλάτες του τις «αμαρτίες» -και όταν λέμε αμαρτίες, εννοούμε τις ανούσιες εξόδους- του λαού του και αυτό γίνεται αντιληπτό στα επίμαχα διαγγέλματά του. Εκεί, θα δούμε ότι με σταθερή και επιβλητική φωνή, με μια συναισθηματική έξαψη, στοχεύει στην διαμόρφωση μιας ιδιότροπης «ψυχραιμίας». Η ιδιοτροπία αυτή έγκειται στο ότι η έκκληση για ψυχραιμία είναι συνάρτηση της πιστότητας στις κρατικές προσταγές. Η ρητορική του “αν υπακούσεις τις εντολές όλα θα πάνε καλά” δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας, που είναι κλασσικό εργαλείο μαζικής χειραγώγησης. Αυτό φαίνεται καθώς η υπό όρους ψυχραιμία ακολουθείται από μια μιλιταριστική γλώσσα. Η τελευταία περιγράφει έναν «πόλεμο» απέναντι σε έναν «αόρατο εχθρό» επιβάλλοντας μια αναντίστοιχη στρατιωτική περιβολή σε ένα, σοβαρό φυσικό γεγονός όπως η εμφάνιση του covid-19. Υποθέτουμε βέβαια πως εκμεταλλεύονται επικοινωνιακά το ήδη υπάρχον εθνικό-μιλιταριστικό momentum, όπως αυτό συγκροτήθηκε στην βάση ακόμα μιας εξωτερικής απειλής – όπως προ ολίγου καιρού οι μετανάστες στον Έβρο- η οποία και λέγεται πως απειλεί την κοινωνική συνοχή της χώρας. Έτσι, θα πρέπει όλοι οι Έλληνες, υπό την καθοδήγηση αυτών που “μιλάνε μόνο την γλώσσα της αλήθειας” να σταθούν ενωμένοι απέναντι σε αυτό το κακό (sic). Όπως φαίνεται ο ρομαντισμός που πηγάζει από την αντίθεση του καλού που πολεμάει το κακό συγκινεί και όσο ακόμα αυτό συμβαίνει, θα είναι μέσο πειθούς. Σπάνια, σε τέτοιες περιπτώσεις, θα συναντήσουμε μονάχα τον ξένο-άλλο, δηλαδή μια κοινώς αποδεκτή εξωτερική απειλή βάσει της οποίας επιχειρείται η συγκρότηση του όχλου. Για την συμπλήρωση του πάζλ χρειάζεται και η ανάδειξη ενός «εσωτερικού εχθρού». Τον ρόλο αυτό παίρνουν οι αποκαλούμενοι ως ανεύθυνοι, οι οποίοι δεν νοιάζονται για το κοινό καλό σκεπτόμενοι μόνο ιδιοτελώς και “βάζοντας έτσι σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία”. Ανοίγει, συνεπώς, ο ασκός του Αιόλου για μια σειρά διαχειριστικών τακτικών, με πρωταγωνιστή την ρητορική της “ατομικής ευθύνης”.

Από την αρχή της έξαρσης του ιού αναπαράγεται έντονα η οπτική ότι για την ενδεχόμενη επιδείνωση της κατάστασης και την οποιαδήποτε παρεκτροπή της, κυρίαρχη ευθύνη θα φέρουν οι πολίτες. Ενώ το social distancing μπορεί να είναι σε κάποιο βαθμό λειτουργικό αναδεικνύει ταυτόχρονα ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι αυτή που πρέπει να ποινικοποιηθεί. Η αφομοίωση αυτής της ποινικοποίησης σε κοινωνικό επίπεδο (με κίνδυνο το βάρος των επιπτώσεων της απειθαρχίας), στρώνει το έδαφος για την δημιουργία νέων σχέσεων αλληλοεπιτήρησης και εσωτερικής πειθάρχησης, διευκολύνοντας επομένως και το φόρτο των κατασταλτικών μηχανισμών. Έτσι ο κάθε πολίτης καλείται να είναι, εκτός από επιτηρούμενος, και επιτηρητής της εφαρμογής των μέτρων από και προς το υπόλοιπο κομμάτι της κοινωνίας. Για την επιβολή, όμως των κρατικών επιταγών, δεν είναι αρκετή η αλληλοεπιτήρηση των πολιτών .Έτσι το κράτος, αναπαράγοντας τον δικό του κυρίαρχο επιστημονικό λόγο επέβαλλε μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, που θα του έδινε την ευκαιρία να εδραιώσει ανενόχλητο τα οποιαδήποτε μέτρα και θεσμικά.

Αρχικά, το κλείσιμο εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και καταστημάτων δεν φάνηκε αρκετό για την αποτροπή των συναθροίσεων, αφού κόσμος συγκεντρωνόταν σε πάρκα και πλατείες. Έτσι, με μια τιμωριτική αφήγηση το κράτος προέβη στην απαγόρευση συναθροίσεων έναντι προστίμου 1000 ευρώ. Σύντομα έγινε αντιληπτό ότι ο ιός μεταδίδεται και στις συναθροίσεις των 9 ατόμων, οπότε η κυβέρνηση προχώρησε και στην επιβολή απαγόρευσης της κυκλοφορίας. Η έξοδος απο το σπίτι μετατράπηκε σε μια διαδικασία δικαιολόγησης προς το κράτος. Αυτή δεν γινόταν να μην συμπεριλαμβάνει, πρωταρχικά την αναγκαία μετακίνηση εργατικού/αγοραστικού δυναμικού στους ενεργούς χώρους εργασίας και κατανάλωσης, διαφορετικά τα αφεντικά θα έπρεπε να διαχειριστούν πολύ σοβαρότερα, για αυτούς, ζητήματα από τον κορωνοϊό. Βέβαια για να μην γίνουν τίποτα περίεργοι παραλληλισμοί με απολυταρχικά καθεστώτα υπήρχαν και οι επιλογές για παροχή βοήθειας ατόμου σε ανάγκη, σωματικής άσκησης, επίσκεψης σε τράπεζα και βόλτας κατοικίδιου. Όμως, αυτές οι, μη σχετιζόμενες με την εργασία, επιλογές αφήνουν ανοιχτά παράθυρα για την παράκαμψη της απαγόρευσης κυκλοφορίας πράγμα που δημιουργεί ρωγμές στην κυριότητα του μέτρου. Η υπακοή στα μέτρα επιχειρήθηκε να ενισχυθεί με την εσκεμμένη προβολή διόγκωσης των “απείθαρχων” ακολουθούμενες από απειλές για περαιτέρω αυστηροποίηση (τριήμερο Πάσχα, πρωτομαγιά κλπ).

Όλα αυτά τα μέτρα προστασίας και τα “μένουμε σπίτι” δεν είναι δύσκολο να συμπεράνουμε ότι αφορούν μόνο όσους έχουν σπίτι και νιώθουν ασφαλείς σε αυτό. Για τους άστεγους, τους μετανάστες που είναι στοιβαγμένοι σε κέντρα κράτησης, τους συνωστισμένους τρόφιμους στις φυλακές η τήρηση των απαραίτητων υγειονομικών οδηγιών για την προστασία τους απο τον ιό δεν αποτελεί καν επιλογή. Για το κράτος οι άνθρωποι αυτοί τοποθετούνται έξω από την κοινωνική σφαίρα και αφού περισσεύουν δεν υπάρχει και λόγος να σπαταληθούν πόροι για την μέριμνα τους. Οι υπηρεσίες υγείας στις φυλακές ήταν ανέκαθεν πενιχρές, πράγμα που εν μέσω πανδημίας δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερα ρίσκα για την υγεία των τρόφιμων. Έτσι για κάποιους μια ποινή φυλάκισης μπορεί να μετατραπεί σε θανατική καταδίκη, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Αζιζέλ Ντενίρογλου η οποία κατέληξε στις φυλακές Θήβας (9/4/2020). Συνωστισμό όμως δεν έχουμε μόνο στις φυλακές, με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα των κέντρων κράτησης όπου οι μετανάστες αντιμετωπίζουν την δολοφονική κρατική “αμέλεια”. Εκεί η “αποφυγή των συναθροίσεων” αποτελεί μια εριστική ειρωνεία, αφού δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι είναι στοιβαγμένοι σε δυσανάλογα μικρό χώρο, αυξάνοντας επικίνδυνα την πιθανότητα εξάπλωσης του ιού. Η παραπάνω κατάσταση γίνεται η αφορμή για ένα ακόμα ρατσιστικό παραλήρημα αφού αναζωπυρώνεται το διαχρονικό επιχείρημα για “λαθροεισβολείς που φέρνουν αρρώστιες” ξεχνώντας όμως, ότι τον ιό των φέραν οι παπάδες και οι ταξιδιάρηδες bussiness men/women. Με τα παραπάνω δεν υποννοούμε οτι όσες “έχουν σπίτι” είναι a priori ασφαλείς με τις περιπτώσεις γυναικτονιών και με την έξαρση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας να το αποδεικνύουν, και τα ΜΜΕ να βρίσκουν νέους τίτλους (“Τη σκότωσε λόγω καραντίνας”) για να κρύψουν τα πραγματικά αίτια τέτοιων γεγονότων.

Φυσικά, η επιτομή της υποκρισίας δεν βρίσκεται σε όσα έχουν ήδη προαναφερθεί. Όσο βαθιά και αν κοιτάξουμε στο παρελθόν, παρατηρούμε την μία κυβέρνηση μετα την άλλη να κατακρεουργεί την “δωρεάν δημόσια υγεία”, που τώρα εκθειάζει. Η διαρκής μείωση της χρηματοδότησης αποδυνάμωσε την λειτουργικότητα των νοσοκομείων, τα οποία έπρεπε να ανταπεξέλθουν στις ίδιες συνθήκες με μειωμένες υλικοτεχνικές δυνατότητες. Λόγω των ελλείψεων αυτών έκλεισαν ΜΕΘ , ακυρώθηκαν χημειοθεραπείες και χειρουργεία και σε πολλές περιπτώσεις έκλεισαν ολόκληρες νοσοκομειακές μονάδες. Εδώ αξίζει να θυμηθούμε πριν μερικά χρόνια δηλώσεις που με περηφάνια έκανε ο Άδωνις, για το ποιος παίρνει την ευθύνη και τα εύσημα για το κλείσιμο των νοσοκομείων, καθώς και άλλα μαργαριτάρια που έβγαλε το στόμα του για την υγεία ως εμπόρευμα, που πρέπει να κοστολογηθεί. Οι ελλείψεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, επί τοις ουσίας σιγοντάρουν ένα ιδιωτικοποιημένο σύστημα υγείας καθώς και την μετακύληση του κόστους περίθαλψης στον ασθενή. Προφανώς μετά από χρόνια ευτελισμού του ΕΣΥ, οι στοχευμένες ελλείψεις που έχουν δημιουργηθεί, δεν καλύπτονται σε ένα σύντομο “επιδημιακό” χρονικό διάστημα, και στην τελική, αφού το κράτος δεν θέλησε ποτέ να αναβαθμίσει το σύστημα υγείας γιατί να το κάνει τώρα; Αντ’ αυτού πραγματοποιήθηκαν 1500 νέες προσλήψεις αστυνομικών οι όποιες δεν φάνηκαν επαρκείς για την διαχείριση της κατάστασης και έτσι 264 επιπλέον νέα περιπολικά ξεχύθηκαν στους δρόμους στη μάχη με τον κορωνοϊό. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η ΕΛΑΣ με τα γκλοπ της κάνει τις καλύτερες αιμοληψίες. Επιπλέον, η κυβέρνηση, σε μία ύστατη προσπάθεια της να κρύψει κάτω από το χαλάκι την αδυναμία του συστήματος υγείας με επιφανειακές “διορθώσεις” κατά την διάρκεια της επιδημίας, προέβη στην πρόσληψη 2000 νοσηλευτών και στην “επίταξη” ΜΕΘ από ιδιωτικές κλινικές, πράγμα που προβλήθηκε ως τεράστια επιτυχία απο τα ΜΜΕ -άλλωστε κάπως πρέπει και αυτοί να δικαιολογήσουν τα 20 εκατομμύρια που τσεπώσαν. Αυτό που δεν προβλήθηκε, είναι ότι οι νέες προσλήψεις (οι οποίες και πάλι δεν είναι αρκετές), έγιναν με 4μηνες συμβάσεις και ότι για τις ΜΕΘ αυτές δόθηκε διπλάσια αποζημίωση, διατηρώντας έτσι την αναλογία γιατρών-μπάτσων στο 68:490 ανά 100.000 κατοίκους. Η αναλογία αυτή δεν αλλάζει, παρά την παράκληση του κράτους για εθελοντές στα νοσοκομεία, με το έργο του ιατρικού προσωπικού να παραμένει δυσβάσταχτο, όπως και το ξύλο που τρώγανε οι “ήρωες της πρώτης γραμμής” από τα όργανα της τάξης ως απάντηση στις κινητοποιήσεις τους. Περασμένα ξεχασμένα όμως, καθώς ο ήχος από τα παλαμάκια στα μπαλκόνια έχει καλύψει τις φωνές όσων αφηγούνται μια διαφορετική πραγματικότητα από αυτήν που παρουσιάζεται.

Η επιδημία συνέβαλε και στην αναδιαμόρφωση του οικονομικού χάρτη της χώρας. Η “οικονομία πολέμου”, όπως περιγράφηκε από το κράτος, έφερε επιχειρήσεις μπροστά σε νέες συνθήκες, στις οποίες έπρεπε και να προσαρμοστούν. Κάποιες κλείσανε προσωρινά, καθώς έπρεπε να αποτραπεί ο συνωστισμός, άλλες συνέχισαν την καθημερινή παραγωγή κέρδους, είτε απο τον χώρο τους είτε από το σπίτι και άλλες έκαναν τον τζίρο της χρονιάς (super-market, e-shops, φαρμακεία, τηλεφωνικά κέντρα, κλπ.). Αντίστοιχα, για όσους από μας δεν απολύθηκαν, διαμορφώθηκαν και νέες συνθήκες και σχέσεις εργασίας. Για όσους εργάζονται σε επιχειρήσεις που η λειτουργία τους ανεστάλη, τα έσοδα τους περιορίστηκαν σε ένα πενιχρό επίδομα που ίσα που κάλυπτε τις μηνιαίες ανάγκες σε νοίκι και λογαριασμούς. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι αυτό αφορά μόνο τους “δηλωμένους” εργαζομένους, καθώς οι υπόλοιποι αόρατοι δεν εισέπραξαν απολύτως τίποτα. Όπου ήταν εφικτό πολλες απο εμάς δουλεύαμε από το σπίτι, με την τηλε-εργασία να δημιουργεί νέα δεδομένα επιτήρησης, ελαστικοποίησης και εντατικοποίησης της εργασίας. Κάθε δευτερόλεπτο δουλειάς πλέον καταγράφεται, ελέγχεται ανάλογα με τις ηλεκτρονικές δυνατότητες της κάθε επιχείρησης και συχνά μπορεί να ξεφύγει από τα καθορισμένα χρονικά όρια του 8ωρου. Η ελαστικοποίηση εντείνεται συνάμα επειδή για πολλούς το ωράριο διαμορφώνεται πλέον ανάλογα με το φόρτο εργασίας,αρκετοί είναι δηλαδή call on σε περίπτωση που πέσει δουλειά εκτός του ωραρίου τους. Επίσης, πολλοί εργαζόμενοι επωμίστηκαν οι ίδιοι το κόστος του αναγκαίου υλικοτεχνικού εξοπλισμού (υπολογιστές, εκτυπωτές, κάμερες, τηλέφωνα) για την εργασία τους.

Τελευταία και πιο τυχερή ειναι η κατηγορία των “ηρώων”, εκείνων από εμάς δηλαδή που συνέχισαν να πηγαίνουν κανονικά στο χώρο δουλειάς τους έχοντας να διαχειριστούν πολλαπλάσιο φόρτο εργασίας με αυξημένα απλήρωτα ωράρια και μηδαμινά μέτρα προστασίας. Τα αφεντικά φρόντισαν να εγκαθιδρυθεί η φιγούρα τους, στην κοινή γνώμη ,ως ήρωες που θυσιάζονται για μας ώστε να μην έχουν το κοινωνικό πάτημα να διεκδικήσουν αυτά που τους αναλογούν. Παρ’ όλα αυτά, τα αφεντικά, δεν είναι διατεθειμένα να μοιραστούν τις θυσίες, μιας και ελάχιστες πληρώθηκαν τις υπερωρίες και σε κανέναν εργαζόμενο δεν μπήκαν βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα. Μεταξύ άλλων είδαμε και κάτι πρωτόγνωρο, μείωση μισθού κατα 50% για τους εκ περιτροπής εργαζομένους μιας και πλέον χρήσιμος είναι μόνο ο μισός χρόνος εργασίας τους. Ίσως αυτό να είναι ένα prequel για την μείωση μισθών στην επερχόμενη οικονομική κρίση, ίσως και όχι, το μόνο σίγουρο είναι ότι με 325€ δεν επιβιώνει κανείς ούτε στα πιό οργιώδη όνειρα των αφεντικών.

Ο κορωνοϊός ήρθε και κάποια στιγμή θα περάσει, οι ουλές που αφήνει όμως στο κοινωνικό πεδίο η δομική αδυναμία των καπιταλιστικών κρατών να τον διαχειριστούν είναι και αυτές που θα πρέπει να μας προβληματίζουν περισσότερο. Έρχεται έτσι, για ακόμα μια φορά, στο προσκήνιο ότι αυτή η οικονομικοκοινωνική οργάνωση εξυπηρετεί μόνο όσους μπορούν να κερδίσουν από αυτή καθώς οι υπόλοιποι δεν είναι παρά αριθμητικές μεταβλητές που επιδρούν στα κέρδη τους. Δεν είναι δύσκολο να προβλέψει και ο πλέον αφελής, ότι το βάρος και αυτής της κρίσης ,όπως και των προηγούμενων κρίσεων του καπιταλισμού, αλλά και το βάρος των νέων δεδομένων καταστολής και επιτήρησης, θα το σηκώσει στις πλάτες του ο συνήθης ύποπτος: ο κόσμος της εργασίας. Με τα παραπάνω υπόψη, καθίσταται στη παρούσα κατάσταση κρίσιμο για τα συμφέροντα μας να αναλογιστούμε τα λάθη παρόντος και παρελθόντος σε μια κατεύθυνση αναθεώρησης και ακονισμού των αναλυτικών εργαλείων μας για την μετουσίωση τους σε νέα συλλογικά αναχώματα, αρνήσεις, άμυνες και επιθέσεις. Πυκνώνουμε τις γραμμές μας στις γειτονιές μας, στους χώρους της δουλειάς, στις σχολές μας προστατεύοντας παράλληλα τον ευάλωτο κόσμο των κοινοτήτων μας. Μόνο μαζί έχουμε την δύναμη να προωθήσουμε και να επιβάλουμε τις ανάγκες μας στον μαινόμενο αυτόν πόλεμο στήνοντας τα οδοφράγματα μας απέναντι σε έναν καθ’ όλα ορατό εχθρό: το κράτος και το κεφάλαιο.

ΤΑ ΑΦΕΝΤΙΚΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥΣ

ΕΜΕΙΣ ΜΟΝΟ Ο ΕΝΑΣ ΤΗΝ ΑΛΛΗ

Αυτόνομο Σχήμα ★ Φυσικομαθηματικού